Εμμανουήλ Κουρούμαλης, Ιστορικός MSc, καθηγητής β/θμιας εκπαίδευσης
| 1914 | Μάιος – Σεπτέμβριος: Ο «πρώτος διωγμός» των Ελλήνων από τη Μ. Ασία. Έρχονται στην Ελλάδα περίπου 130.000 Έλληνες ορθόδοξοι. |
| Αύγουστος: Ξεσπά ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Διαμορφώνονται δύο στρατόπεδα: της Αντάντ (Μ. Βρετανία, Γαλλία, Ρωσία, Σερβία [και από το 1915 και η Ιταλία]) και των Κεντρικών Δυνάμεων (Γερμανία, Αυστροουγγαρία, Ιταλία, Οθωμανική Αυτοκρατορία [από το 1915 και η Βουλγαρία). | |
| 1915 | Ιανουάριος – Φεβρουάριος: Αρχή του Εθνικού Διχασμού: Ρήξη Ελ. Βενιζέλου – βασιλιά Κωνσταντίνου για τη συμμετοχή της Ελλάδας στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάτ. |
| Απρίλιος – Οκτώβριος: Πραγματοποιείται η γενοκτονία των Αρμενίων από τους Τούρκους. | |
| 1916 | 26 Σεπτεμβρίου: Σχηματίζεται προσωρινή κυβέρνηση Ελ. Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη. Το λεγόμενο «κίνημα Βενιζέλου». |
| 1917 | 14 Ιουνίου: Η κυβέρνηση Ελ. Βενιζέλου εισάγει την Ελλάδα στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ. |
| Οκτώβριος: Ξεσπάει η Οκτωβριανή Επανάσταση των Μπολσεβίκων στη Ρωσία. | |
| 1918 | Οκτώβριος: Υπογραφή συνθήκης Μούδρου Λήμνου μεταξύ Αντάντ και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο Ελ. Βενιζέλος καταθέτει υπόμνημα Ελληνικών διεκδικήσεων. Πλησιάζει το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου. |
| Νοέμβριος: Συνθηκολόγηση Γερμανίας. Τέλος Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. | |
| 1919 | Ιανουάριος – Αύγουστος 1920: Συνδιάσκεψη ειρήνης των Παρισίων. Πολυεθνής σύνοδος για την διαπραγμάτευση Συνθηκών ειρήνης μεταξύ Αντάντ και ηττημένων Κεντρικών Δυνάμεων. |
| Μάιος: Απόβαση του Ελληνικού Στρατού στη Σμύρνη σε εφαρμογή της Συνθήκης του Μούδρου. Επιστροφή των διωχθέντων Ελλήνων του 1914. Απόβαση του Μουσταφά Κεμάλ στη Σαμψούντα του Πόντου, συσπείρωση του κεμαλικού κινήματος με βασική αρχή «Η Τουρκία για τους Τούρκους». | |
| 1920 | Ιούνιος – Οκτώβριος: Προέλαση του Ελληνικού Στρατού, Υποχώρηση των Τούρκων στα βάθη της Ανατολίας, διατηρώντας άθικτες τις δυνάμεις τους. |
| Αύγουστος: Υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών μεταξύ Συμμάχων και Τουρκίας. Η Ελλάδα παίρνει Δυτική και Ανατολική Θράκη, Τένεδο και Ίμβρο και τη διοίκηση για πέντε χρόνια μιας ζώνης γύρω από τη Σμύρνη και την Ανατολική Θράκη. Η τελική τύχη της Μικρασιατικής ζώνης θα αποφασιζόταν, μέσω δημοψηφίσματος, μετά το τέλος της πενταετίας. | |
| Νοέμβριος: Ο Βενιζέλος χάνει τις εκλογές. | |
| Δεκέμβριος: Διενεργείται δημοψήφισμα για την επιστροφή του εξόριστου βασιλιά Κωνσταντίνου. Δίνεται η αφορμή σε Γάλλους και Ιταλούς να προσεγγίσουν πλέον απροκάλυπτα τον Μουσταφά Κεμάλ. | |
| Νοέμβριος – Ιούλιος: Η ελληνική εκστρατεία συνεχίζεται. Αποφασίζεται η προέλαση προς την Άγκυρα. | |
| 1921 | Αύγουστος: Διάβαση Σαγγάριου ποταμού. Τουρκική αντεπίθεση και υποχώρηση των ελληνικών δυνάμεων στη γραμμή Αφιόν Καραχισάρ – Κιουτάχεια – Εσκί Σεχίρ, στην οποία θα παραμείνουν για ένα έτος. |
| 1922 | Αύγουστος: Τουρκική επίθεση στο Αφιόν Καραχισάρ και κατάρρευση του Ελληνικού στρατού. |
| 5 Σεπτεμβρίου: Τα τελευταία ελληνικά τμήματα στρατού εγκαταλείπουν τη Μ. Ασία. | |
| 8 Σεπτεμβρίου: Τουρκική εισβολή στη Σμύρνη. Την επόμενη μέρα θανατώνεται ο Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος. | |
| 10 Σεπτεμβρίου: Βρετανία, Γαλλία και Ιταλία καλούν την Τουρκία για σύναψη ανακωχής. | |
| 13 Σεπτεμβρίου: Αρχίζει η καταστροφή της Σμύρνης. Φωτιές αρχίζουν από την Αρμενική συνοικία και επεκτείνονται σε ολόκληρη την Σμύρνη. Εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες τρέχουν αλλόφρονες στο λιμάνι για να εγκαταλείψουν την πόλη τους και να σωθούν. | |
| 14 Σεπτεμβρίου: Ημέρα ολοσχερούς καταστροφής της Σμύρνης. | |
| 28 Σεπτεμβρίου -11 Οκτωβρίου: Υπογράφεται η ανακωχή των Μουδανιών. Ο Ελληνικός στρατός αποχωρεί από την Ανατολική Θράκη. Φεύγουν μαζί του διακόσιες χιλιάδες πρόσφυγες. | |
| 1923 | 24 Ιουλίου: Υπογραφή Συνθήκης Ειρήνης της Λωζάννης μεταξύ της νεοσύστατης Τουρκικής Δημοκρατίας και επτά συμμαχικών κρατών. Η Ανατολική Θράκη, Ίμβρος, Τένεδος και Ιωνία (Σμύρνη και περίχωρα) παραχωρούνται στην Τουρκία. Συμφωνείται η υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας. |
Στην Κρήτη εγκαταστάθηκαν περίπου 34.000 πρόσφυγες κυρίως από το βιλαέτι της Σμύρνης και τα παράλια της Μικράς Ασίας, με τους καταγεγραμμένους πρόσφυγες από τον Πόντο να είναι ελάχιστοι έως και μηδενικοί. Στο πλαίσιο της ανταλλαγής πληθυσμών 19.181 Κρήτες μουσουλμάνοι (Τουρκοκρητικοί), θα ακολουθήσουν τον αντίστροφο δρόμο της προσφυγιάς.
